«Οι περήφανοι Έλληνες αρνούνται τα εκατομμύρια του Gucci» έγραψε στα μέσα του Φλεβάρη η Ολλανδική εφημερίδα «Devolkskrant», σχολιάζοντας την απόρριψη πρότασης της γνωστής εταιρείας να κάνει πασαρέλα στον ιερό βράχο της ακρόπολης. Αλήθεια, τι υπέροχη είδηση να τη διαβάσει κανείς, σε μια περίοδο εθνικής ταπείνωσης που διέρχεται η χώρα μας, λόγω και της οικονομικής της δυσπραγίας και τόσων άλλων δεινών!
Για να είμαστε όμως δίκαιοι πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που λέμε «όχι» σε τέτοιες «ιταμές» προτάσεις περιώνυμων οίκων μόδας, οι οποίοι μπροστά στο κέρδος και τη φήμη δε διστάζουν να μολύνουν ιερά και όσια∙ κάτι παρόμοιο έγινε και πριν 20 σχεδόν χρόνια, όταν ένας άλλος «αυτοκράτορας» κι αυτός της μόδας και του lifestyle, ο CalvinKlein ζήτησε το Ηρώδειο, για να παρουσιάσει ανάλογη εκδήλωση – φιέστα. Είναι – όπως και να το δει κάποιος – ένα στοιχείο, έστω ψιμύθιο, εθνικής υπερηφάνειας, μια ένεση τονωτική για την εθνική μας αυτοπεποίθηση, για να θυμόμαστε, δηλαδή, ότι κάπου – κάπου μπορούμε να λέμε και κανένα «όχι», αντί τα δουλοπρεπή και ταπεινωτικά «ναι»!
Δε με αφορούν, βέβαια, ούτε τα κίνητρα των αρμοδίων, που τους οδήγησαν στο να αρνηθούν την παράδοση ενός ιερού μνημείου στη λαίλαπα της εμπορευματοποίησης, αλλά ούτε και θέλω να ξέρω τους εσώψυχους λόγους για τους οποίους οι ιθύνοντες της εταιρείας Gucci ήθελαν να εμφανιστούν σ’ έναν τέτοιο χώρο. Τόσοι άλλοι υπάρχουν σ’ όλο τον κόσμο ίδιας ή έστω υποδεέστερης εμβέλειας, για να εμφανιστούν, ώστε να κάνουν ντόρο στον κόσμο της αγοράς! Και το λέω αυτό διότι ο ιερός μας βράχος άντεξε και αντέχει κάθε μέρα τόσα «βέβηλα», ώστε η πασαρέλα του προαναφερθέντος οίκου θα ήταν «πταίσμα». Δεν πιστεύω καθόλου ότι σας αφηγούμαι άγνωστα δρώμενα: ήχοι μπουζουκιών και άλλων «εθνικών; ηχητικών συμβόλων», που «αρθρώνονται» στις όμορες συνοικίες, «ενοχλούν» ακόμη και τους βράχους του μνημείου, πλήθος εμπορικών πέριξ του χώρου αλιεύουν τουρίστες, που έρχονται για να θαυμάσουν «το παρθενώνειο κλέος», φωτογραφήσεις μοντέλων μέσα και έξω από το ναό, διαφημίσεις καταναλωτικών προϊόντων χρησιμοποιούν ως ντεκόρ την εμβληματική θέση του μνημείου. Και να ήταν μόνο αυτά… «ορδές» ανίδεων, συχνά, επισκεπτών ανηφορίζουν το λόφο κάθε χρόνο από διάφορες γωνιές του πλανήτη, ελάχιστοι για να νιώσουν τα μυστικά του χώρου, οι πλείστοι δε για να ξεσκάσουν ή να φωτογραφηθούν κάτω από τον λαμπρό ήλιο της Αττικής!
Από θυμό ή απογοήτευση ξέφυγα αρκετά από την αρχική μου πρόθεση: να τολμήσω να σκεφτώ και να μοιραστώ μαζί σας την αισιόδοξη για μένα απόχρωση που έχουν τέτοιες γενναίες αρνήσεις ενός λαού: Ναι, το κλασικό έργο τέχνης έχει ακόμη δύναμη, ασκεί γοητεία, μπορεί να εμπνέει και να ενθουσιάζει, να γεννά αντιστάσεις, να βοηθά έναν λαό να υψώσει ανάστημα απέναντι στην ισοπέδωση των αξιών! Τώρα, πώς το βλέπει ή πώς θέλει να το βλέπει ο καθένας, λίγη σημασία έχει. Για άλλους είναι ένα απωθημένο και θέλουν απλώς να το «συναντήσουν», να πάρουν λίγη από τη δόξα του και ας τη μετατρέψουν μετά σε χρήμα. Αρκεί που διαισθάνονται – έστω και ενδόμυχα –ότι είναι κάτι διαφορετικό, υψηλότερο απ’ όσα εφήμερα οι ίδιοι λιτανεύουν με πάθος, κάτι άφθαρτο και «άφταστο» σε αξία – ένα «κεφάλαιο» για τη γλώσσα της αγοράς – στο οποίο αξίζει να επενδύσουν, εφόσον θα φέρει καρπούς (τόκους και τοκετούς)! Προφανώς και δεν είναι μόνο αυτό, γιατί η επιμονή τους να παραμείνουν για λίγο στη σκιά του δείχνει πως το αντιλαμβάνονται ως μια σταθερά, για να την προσθέσουν στη ρευστή αδηφάγα καταναλωτική τους ταυτότητα. Αναφέρομαι στους πάσης φύσεως μόδιστρους και τόσους άλλους θιασώτες του lifestyle, του πλαστικού χρήματος, της εφήμερης εμποροκρατίας! Έχουν και αυτοί ανάγκη έστω και από ένα πασπάλισμα της αξίας του κλασικού.
Η άλλη, ωστόσο, πτυχή του θέματος είναι που με γοητεύει και μένα και σας και όλους όσοι θέλουμε να πιστεύουμε ότι κάποια πράγματα σ’ αυτό τον τόπο δεν έχουν, ευτυχώς, ξεπουληθεί ανεπιστρεπτί. Το κλασικό μας βοηθά ακόμη να αρνούμαστε το πρόσκαιρο, το φθαρτό, να αντιμιλάμε στην προεξάρχουσα γλώσσα του χρήματος. Θέλετε από φιλότιμο, θέλετε από ευθιξία, από ντροπή, από εγωισμό… Το ότι είπαμε όχι στα εκατομμύρια, αυτό είναι που μετρά! Εκεί που όλα μοιάζουν να έχουν επενδυθεί στη μέγγενη του χρηματιστηρίου και των διεθνών αγορών, έρχεται η φωνή της αξιοπρέπειας – έστω και σπασμωδική – να υποδείξει την άρνηση της υποδούλωσης στο Μαμμωνά. Να μας υπενθυμίσει ότι κάποια πράγματα είναι αδιαπραγμάτευτα και τη στιγμή που η ιστορία στέκεται παράμερα έτοιμη να μας κρίνει, μας δίνουν τη σύνεση και τη φρονιμάδα να αντισταθούμε κι ας έχουμε τόση ανάγκη τα «δόλια ανταλλάγματα» των επίδοξων επενδυτών της ανθρώπινης ματαιοδοξίας.
Θα ήθελα, βέβαια, αυτό το ηρωικό «όχι» να είχε προβληθεί περισσότερο και από τα δικά μας μέσα ενημέρωσης, να σχολιαστεί πιο εμφαντικά και να δώσει μια βιταμίνη αυτοπεποίθησης και περηφάνιας στον ταλαίπωρο λαό μας, αλλά, τελικά, δεν έγινε έτσι∙ μάλλον πέρασε στα «ψιλά» με ελάχιστες γενναίες εξαιρέσεις επιδερμικής, ωστόσο, αναφοράς.
Μακάρι ο λαός μας να ξαναβρεί τη δύναμη, την ηθική και ψυχική ενάργεια να λέει «όχι» συχνότερα, να αντιστέκεται∙ μακάρι κάτι τέτοιες αναλαμπές να σημαίνουν το ξεκίνημα μιας νέας εποχής, στην οποία, καταπολεμώντας την ξενοφοβία και τον επαρχιωτισμό που μας κόβουν τα φτερά και προσπερνώντας τη στείρα παρελθοντολογία, να αντλούμε δύναμη και σοφία από τα κλασικά μας έργα, για να διεκδικούμε τον σεβασμό και τον αυτοσεβασμό, για να μπορούμε να νιώθουμε αυτό που είχε γράψει ο Χρήστος Καρούζος για τα μνημεία μας: «Από κάθε ελληνικό αισθανόμαστε, σχεδόν με το σώμα μας, να βγαίνει η ζεστασιά του ζωντανού».
Βιβλιογραφία:
- «Από την επιφάνεια στο βάθος», Χ. Χρήστου
- «Αρχαία τέχνη», Χ. Καρούζος
- «Τα ελληνικά μουσεία», Μ Ανδρόνικος
- The meaning of art, Χ. Ρήντ
* Ο Ηλίας Π. Φερεντίνος είναι φιλόλογος – συγγραφέας
[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 79 του περιοδικού]