Έχουν και οι επιστημονικές έρευνες τα όριά τους, φυσικά, όπως και μεις τα δικά μας, ώστε να μπορούμε και να αφομοιώσουμε και «να αντέχουμε» τα λογής – λογής ευρήματά τους∙ καμιά αμφισβήτηση, ωστόσο, δε χωρά ούτε για την εγκυρότητά τους – εφόσον η επιστήμη σπάνια κάνει λάθη – ούτε για την ισχύ των εργαλείων τους. Ως αποδέκτες τους από την άλλη έχουμε το δικαίωμα να εκφράζουμε τον προβληματισμό μας και να καθιστούμε ρητή την ενόχλησή μας, ενίοτε, για τα θέματα που προσπαθούν να αναλύσουν και τα πορίσματα που θέλουν να περάσουν στην κοινή γνώμη ως σημαντικές αποκαλύψεις.
Τα αποτελέσματα λοιπόν μιας πρόσφατης ελληνοβρετανικής έρευνας μας δώσανε λαβή για προβληματισμό: Ο διαγωνισμός της Eurovision «ανεβάζει» την ψυχολογία της χώρας! Πρόκειται για ολόφρεσκη μελέτη του ImperialCollegeτου Λονδίνου με επικεφαλής τον δρα Φίλιππο Φιλιππίδη της Σχολής Δημόσιας Υγείας, η οποία δημοσιεύτηκε σε ιατρικό περιοδικό της Βρετανίας. Κατά ποσοστό 4% αυξάνεται ο βαθμός ικανοποίησης των κατοίκων μιας χώρας για κάθε άνοδο δέκα θέσεων στην κατάταξη της χώρας τους στον γνωστό διαγωνισμό, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επαϊόντων που ενεπλάκησαν στο θέμα. Οι εν λόγω ειδήμονες έχουν εντρυφήσει και σε παραπλήσιες μελέτες «καθώς αναζητούν τα σημαντικά γεγονότα που μπορούν να τονώσουν την ψυχική ευεξία ενός έθνους…» σύμφωνα με τα ρηθέντα του αρχηγού της ομάδας.
Είναι άνευ ουσίας, πιστεύω, να αναφερθούμε σε άλλες «ανατριχιαστικές» αποκαλύψεις της ομάδας που γλαφυρά παραθέτουν προς προβληματισμό της κοινής γνώμης τα όσα κρίσιμα και εύθραυστα στοιχεία οδηγούν την ευεξία ενός έθνους να κρέμεται από μια λεπτή κλωστή… Αυτά στο κάτω – κάτω έφεραν στο φως τα επιστημονικά τους εργαλεία, αυτά μας λένε.
Το ζήτημα πέρα από την επιφαινόμενη απλουστευτικότητά του είναι βαθύτερο και μας βάζει σε σκέψη για το ποια συναφή πολιτισμικά ή άλλα μεγέθη στο ύψος της Eurovision θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντίβαρο για να «ισορροπήσει» η ψυχολογία των λαών της Ευρώπης και της ευρύτερης περιφέρειας, την οποία καλύπτει ο σχετικός διαγωνισμός, με αποτέλεσμα να αισθανθούν ικανοποιημένοι από τη ζωή τους. Αφαιρώντας το αστραφτερό περίβλημα ενός τέτοιου σόου, που οι Ευρωπαίοι το ανήγαγαν σε θεσμό, τι ουσιαστικό μπορεί να έχει να δώσει σε μια χώρα η συμμετοχή σ’ ένα ανιαρό και βαρετό τραγουδοπανηγύρι; Γιατί τέτοια απαξίωση για άλλες σπουδαίες διακρίσεις του πολιτισμού, της τέχνης, της επιστήμης; Μήπως τελικά το απόλυτα ασήμαντο γίνεται μέλημα περίεργων ερευνών και μεγεθύνουμε – τραγελαφικά μάλλον – το τίποτε;
Δε γνωρίζω φυσικά άλλες έρευνες που να καταγράφουν τον βαθμό ικανοποίησης των πολιτών και της χώρας μας και άλλων για καθόλου ευκαταφρόνητους άθλους στην πολιτική, στον αθλητισμό, στην τέχνη ή την επιστήμη, που διακριτικά και κάπως απόμακρα από τα φώτα της τηλεόρασης και των άλλων media μπορούν να μας δώσουν πολλές «βιταμίνες» ώστε να τονώσουν την ψυχική μας ευεξία. Και για όσους απαισιόδοξους κινδυνολογούν ότι στη χώρα μας δε συμβαίνει και τίποτε σημαντικό που να μας κάνει να νιώσουμε, έστω και για λίγο, περήφανοι και να ανεβάσει την εθνική μας αυτοεκτίμηση, έχω να τους πω «δυσάρεστα νέα».
Αραδιάζω, λοιπόν, εκ του προχείρου ορισμένα εθνικά επιτεύγματα τα οποία θα έπρεπε να ανεβάσουν όχι 4 αλλά 44 βαθμούς την ικανοποίησή μας για τη ζωή σ’ αυτή τη χώρα, που μαζί με άλλες έχει αναγάγει τη «γιουροβιζιονική πρωτιά» σε εθνικό στόχο! Σας τους παραθέτω διαγραμματικά μήπως και τονωθεί η ψυχολογία μας:
- Η χώρα μας διαχειρίστηκε με περισσή επιτυχία – αν σκεφτούμε τον δημοσιονομικό μας χειμώνα – την προσφυγική κρίση.
- Οι κάτοικοι του Αιγαίου προτάθηκαν το 2016 ως αποδέκτες του Νόμπελ ειρήνης για την ανθρωπιστική τους προσφορά στους κατατρεγμένους πρόσφυγες. Το ότι μια 85χρονη από τη Συκαμιά έγινε σύμβολο εθελοντισμού, γιατί να μη μας κάνει περήφανους;
- Τα τελευταία χρόνια η ελληνική Βουλή νομοθετεί για την ποινικοποίηση της βίας εις βάρος των ζώων, για τα δικαιώματα των έμφυλων ατόμων κ.λπ. που δεν περνούσαν ποτέ ως τώρα από τη σκέψη των νομοθετών μας.
- Κάθε χρόνο αρκετοί μαθητές μας ξεχωρίζουν στη μαθηματική ολυμπιάδα και άλλοι διακρίνονται σε πρωτότυπες επιστημονικές εφαρμογές (φέτος μαθητές του 7ου Λυκείου της πόλης μου κατέκτησαν το 1ο βραβείο στο διαγωνισμό διαστημικής CansatinGreeceκαι θα εκπροσωπήσουν τη χώρα μας στον αντίστοιχο πανευρωπαϊκό διαγωνισμό του 2018! Ασήμαντη διάκριση είναι αυτή;)
- Κάθε χρόνο εκατοντάδες επιστήμονες – ερευνητές με τις ανακαλύψεις τους παίρνουν παγκόσμιες διακρίσεις.
- Κάθε χρόνο αθλητές μας στεφανώνονται «χρυσοί», «ασημένιοι» και «χάλκινοι» σε παγκόσμιες διοργανώσεις.
- Κάθε μέρα απλοί άνθρωποι γίνονται ανώνυμοι ήρωες στον τόπο τους: στην επιχειρηματικότητα, στις πρωτότυπες ιδέες, στις καινοτόμες πρωτοβουλίες και πάει λέγοντας.
Αντί όμως να στρέψουμε την προσοχή μας στα πραγματικά ελάχιστα, που προανέφερα συγκριτικά με τον όγκο των πραγματικών «εθνικών διακρίσεων», εμείς νιώθουμε ευχαριστημένοι με «ανόητα χάχανα» ρίχνοντας στο ναδίρ τα αληθινά και τα σπουδαία της ζωής. Αν μάλιστα οι ίδιοι ή άλλοι φιλόδοξοι ερευνητές αποκαλύψουν ότι γι’ αυτά ο βαθμός ικανοποίησης δεν ανεβαίνει τουλάχιστον διπλάσιους βαθμούς απ’ ότι η πρωτιά στη Eurovision, τότε φοβάμαι πως ζούμε μια παρωδία του πολιτισμού και πως επιβεβαιώνονται δυστυχώς οι προφητείες του Χάξλεϋ με τον πιο ωμό τρόπο.
Ο τελευταίος ανησυχώντας για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της γυάλινης οθόνης [ γιατί συμφωνούμε νομίζω πως η αίγλη της Eurovision οφείλεται μόνο στην τηλεοπτική χορηγία και όχι στα ξεσηκωτικά τραγούδια που «αρθρώνουν» οι περισσότεροι τουλάχιστον κατασκευαστές εμπορικών σουξέ – για να αποφύγουμε τις επισφαλείς γενικεύσεις ] προέβλεψε πως θα φτάσουμε κάποτε σε εκείνο το σημείο που ο πληθυσμός θα ψυχαγωγείται με ασημαντότητες και θα έρθει ο θάνατος του πολιτισμού.
Για να προστατευτούμε, λοιπόν, μέσα στο μιντιακό περιβάλλον που επενδύει την ψυχική μας ευεξία σε ανούσια τραγουδοπανηγύρια, ας λάβουμε σοβαρά υπόψη την τοποθέτηση του DanielBougnoux, καθηγητή επικοινωνίας σε Πανεπιστήμιο της Grenoble (περιοδικό Courrierτης UNESCO– Απρίλιος 1995): «Η νέα εικονοποιία της επικοινωνίας που έχει γίνει αυθύπαρκτος κόσμος μπορεί να γεννήσει μία αδιάφορη και κοσμοπολίτική υποκουλτούρα, που θα έχει για σύμβολο το γελαστό πρόσωπο του Μίκυ Μάους». Ας αντισταθούμε, λοιπόν, στην υποκουλτούρα της οθόνης που θέλει να μας κάνει «να περνάμε τη λάσπη για δροσιά» και ας αναζητήσουμε τη δροσιά της ψυχικής μας ευεξίας στα σπουδαία και αληθινά! Ας τα ψάξουν οι επίδοξοι ερευνητές βαθύτερα και καλύτερα! Θα τα εντοπίσουν…
Βιβλιογραφία:
- Άλντους Χάξλεϋ, Θαυμαστός καινούργιος κόσμος
- Κορνήλιος Καστοριάδης, Είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας
* Ο Ηλίας Π. Φερεντίνος είναι φιλόλογος – συγγραφέας
[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 84 του περιοδικού]