Υποσχέθηκα στον εαυτό μου να μη γράφω ποτέ όταν κάποια πρόσφατη εμπειρία μου προκάλεσε θυμό ή χαρά, γενικώς έντονα συναισθήματα. Χάνεις την ευθυκρισία σου, παρασύρεσαι σε συναισθηματικές ακροβασίες και ενώ θες να πεις την αλήθεια ή καλύτερα κάποιες αλήθειες, σου διαφεύγουν και συσκοτίζονται από τη θολή σου κρίση. Πέρασε πολύς καιρός, όμως, και πιστεύω ότι μπορώ να εκλογικεύσω μια καλοκαιρινή μου εμπειρία! Θα την ανεχτείτε∙ ίσως πει κάτι στον καθένα από σας…
Αγαπώ το θέατρο, αλλά το στερούμαι, όπως όλοι οι κάτοικοι της επαρχίας. Σπεύδω, ωστόσο, όταν κάποιος αθηναϊκός θίασος περιοδεύει και περνά από την πόλη μου και κάνω ό,τι μπορώ για να γευτώ μια σταγόνα θεατρικής τέχνης, ειδικά το καλοκαίρι, μιας και έχουμε την τύχη ως πόλη να διαθέτουμε ένα πανέμορφο υπαίθριο θέατρο! Η «Ειρήνη» του Αριστοφάνη είχε την τιμητική της λοιπόν και ασμένως έκανα τα πάντα να βρίσκομαι στην ώρα μου στην κερκίδα, για να μη γίνω υπαίτιος καθυστέρησης της παράστασης. [Δε θα σχολιάσω καθόλου τη νοοτροπία να αρχίζει η παράσταση στις 9 το βράδυ και οι πλείστοι να ξεκινούν από το σπίτι τους στις 9:30 το λιγότερο.]
Με τις γνωστές για τα ελληνικά δεδομένα καθυστερήσεις η παράσταση ξεκίνησε. Δυσκολεύομαι να κρύψω πως η ώρα της αναμονής ήταν βασανιστική: με τα τσιγάρα της διπλανής παρέας από την οποία ερχόταν κατευθείαν ο καπνός πάνω μου, παρόλο που συνόδευα τον μικρό μου γιο και έκανα φανερή τη δυσφορία μου! Με το θόρυβο από τα chipsπου λαίμαργα κατάπινε το φιλοθεάμον κοινό λες και είχε υποστεί μακροχρόνια στέρηση φαγητού, τους ήχους των κινητών, τους διαλόγους σε υψηλό τόνο γύρω μου λες και γινόταν επίτηδες σε τέτοια ένταση, ώστε τα ιδιωτικά ζητήματα να γίνουν δημόσια, να σε «υποχρεώσουν» στην ουσία οι συν-θαμώνες να μοιραστείς μαζί τους κάθε ανόητη εμπειρία, ή περιπέτεια! Καθώς και οι ενθουσιώδεις εκ του μακρόθεν χαιρετισμοί μεταξύ όσων είχαν καιρό να τα πουν. Έδειξα εντούτοις κατανόηση! Να μη φανώ δα δύστροπος και ξενέρωτος (Ξέρετε με πόση ευκολία αποδίδουμε αυτούς τους χαρακτηρισμούς σε όποιον θεωρεί τη διακριτικότητα αρετή). Η έναρξη, όμως, της παράστασης δε συνοδεύτηκε από ανάλογο σεβασμό του κοινού προς την ιερή τέχνη του θεάτρου∙ τα συμπτώματα όχλησης συνεχίστηκαν, έστω και σε μικρότερη ένταση και ο πρωταγωνιστής κάποια στιγμή έκανε έκκληση για ησυχία…
Σκέφτηκα πολλές φορές από τότε ότι αυτό που λέμε «πολιτισμός της μη όχλησης» δεν είναι στο πετσί μας! Το διαπιστώνουμε παντού: στις παραλίες που πρέπει να ανεχτείς – καλά τα μικρά παιδιά – αλλά και την οχλοβοή της διπλανής, μπροστινής, πισινής παρέας, που θεωρεί την παραλία «κτήμα της» και σχολιάζει φωναχτά κάθε άσχετο…για σένα θέμα: Στον δρόμο ή τα μέσα μεταφοράς που οι διαλέξεις με τα κινητά γίνονται λες και όλος ο κόσμος είσαι εσύ και η φωνή σου∙ στα μποτιλιαρίσματα των δρόμων που οι κόρνες των εγκλωβισμένων εξαντλούν κάθε ντεσιμπέλ χωρίς να λάβουν υπόψη τους περιοίκους, που μπορεί να κοιμούνται ή να εργάζονται∙ τη μουσική και τους διαπληκτισμούς στα διαμερίσματα των πολυκατοικιών που γίνονται με την άνεση της τέλειας ηχομόνωσης∙ στις ουρές των ταμείων που χωρίς να το θέλεις, μαθαίνεις αναγκαστικά πως ο πισινός σου στραγγάλισε τη γάτα του γείτονα, γιατί του λέρωσε το πατάκι της εισόδου και τόσα άλλα (τέλος…το θυμικό στα ύψη! Ας συγκρατηθώ.)
Πόσο σημαντικό πράγμα είναι η μη όχληση θεωρώ πως λίγοι το αντιλαμβάνονται σωστά τουλάχιστον σ’ αυτή τη χώρα! Το να σέβεσαι την παρουσία του άλλου, να μην τον αναγκάζεις να γελάσει με τα δικά σου αστεία αν δε θέλει, να του επιτρέπεις να απολαμβάνει το «θέαμα» στον κινηματογράφο∙ να τον αφήνεις στην ησυχία του, ακόμη και στα άγχη, τα προβλήματά του είναι πολιτισμός, είναι διακριτικότητα, είναι πώς να το κάνουμε, αρετή! Ζούμε που ζούμε σε πολύβουες πολιτείες μέσα στο συνωστισμό και την ένταση, ας αναλογιστούμε ο καθένας τα «όριά» του, το πλαίσιο της ελευθερίας του, τα «πρέπει», τα «επιτρέπεται», το μέτρο σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής!
Δε θα αποδώσω το φαινόμενο στο έλλειμμα αγωγής, στην κουλτούρα του λαϊκού ανθρώπου κ.λπ., γιατί δε νομίζω ότι είμαστε τόσο ανάγωγοι πλέον. Έχουμε δει «Ευρωπαίους» επισκέπτες να κάνουν τα Σόδομα και Γόμορρα στον τόπο μας και καταλαβαίνουμε ότι όχι μόνο πολιτισμένοι είμαστε ως λαός, «αγγελούδια» θα μας έλεγα. Θέλω να πιστεύω ότι έχει να κάνει με τη σημερινή ζωή: Τις απρόσωπες σχέσεις, την ανωνυμία, τη μοναξιά που βιώνουν οι άνθρωποι! Περνούν απαρατήρητοι, δεν αλλάζουν – μέρες καμιά φορά – ουσιαστική κουβέντα με έναν συνάνθρωπό τους, αισθάνονται ανύπαρκτοι και κάπου ή κάπως πρέπει να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, έστω και ενοχλώντας τον άλλο.
Υποψιάζομαι επίσης ότι η διοχέτευση της κοινωνικότητας με τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι τόσο λυτρωτική, όσο κάποιοι νομίζουν∙ είναι ως έναν βαθμό απρόσωπη, ανούσια. Γι’ αυτό οι δημόσιοι χώροι συναντήσεων, τυχαίων ή προγραμματισμένων «πληρώνουν» όλη την καταπίεση της τεχνολογίας. Διοχετεύεται εκεί σαν χείμαρρος ό,τι στερούμαστε στην πληκτική καθημερινότητα. Έπειτα έχει να κάνει με την επιδειξιομανία μας˙ ζούμε στην κοινωνία «του φαίνεσθαι» και στερούμαστε την ουσία τόσων πραγμάτων. Δεν ηρεμούμε αν δε διασφαλίσουμε την έξωθεν επιβεβαίωση, αυτή της βιτρίνας! Την προσοχή των άλλων τη θεωρούμε απαραίτητη∙ αν δε στρέψουμε τα βλέμματά τους πάνω μας, για να μας προσέξουν οπωσδήποτε, και ας μας περιφρονούν μ’ αυτό. Είναι αυτό που εύστοχα επεσήμανε ο καθηγητής Θεοδωρακόπουλος, «ο άνθρωπος σήμερα βουβαίνεται προς τα μέσα και θαυμάζει προς τα έξω». Και η λαίλαπα του λαϊκισμού φταίει με τη σειρά της: μετέτρεψε την ευγένεια σε αυθορμητισμό, τη διακριτικότητα σε πρόκληση, την αισθητική του λόγου, της ομιλίας, της συμπεριφοράς σε χυδαιότητα∙ φέρνει μια εξομοίωση προς τα κάτω παντού και στη συμπεριφορά μας, φυσικά.
Δεν έχουν νόημα πιστεύω οι διαπιστώσεις και οι αφορισμοί. Χωρίς πολλή σκέψη ο καθείς διαπιστώνει ότι το άσχημο όσο κι αν το φκιασιδώνουμε, δεν μπορεί ποτέ να ομορφύνει∙ μόλις φύγουν τα ψιμύθια ξανασχημαίνει και φαίνεται τότε αφόρητο. Λίγη αυτοκριτική, λίγη αυτοπειθαρχία, λίγη ιαματική αυτογνωσία θα μας δώσει έστω την ελάχιστη δυνατότητα να διαφυλάξουμε κάποια ψιχία αξιοπρέπειας! Μεγάλη(;) λέξη νομίζω…Εσείς;
Βιβλιογραφία
- Τάκης Θεοδωρόπουλος, Στη χώρα του περίπου
- Χάιμε Μπάιλι, Μην το πεις σε κανένα
* Ο Ηλίας Π. Φερεντίνος είναι φιλόλογος – συγγραφέας
[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 83 του περιοδικού]