Πώς θα αντιδρούσατε αν σας διαβεβαίωναν ότι το «αγγελούδι σας», που με κόπο και θυσίες μεγαλώνετε, δε θα μπορέσει να αξιοποιήσει ποτέ το αναπτυξιακό του δυναμικό; Είμαι βέβαιος ότι και σεις, όπως και όλοι μας φυσικά, δε θα αποδεχόμασταν ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο στο δικό μας παιδί! Κι όμως η πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), της Unicefκαι του ιατρικού περιοδικού «TheLancet» μας βεβαιώνει ότι «250 εκατομμύρια παιδιά έως 5 ετών σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος κινδυνεύουν να μην αξιοποιήσουν ποτέ το αναπτυξιακό τους δυναμικό». Η έκθεση αποκαλύπτει και άλλα δυσοίωνα… με κυριότερο όλων: πως ούτε μια χώρα στον πλανήτη δεν προστατεύει σε επαρκή βαθμό την υγεία και το μέλλον των παιδιών και των εφήβων…
Υποψιάζομαι πως στους περισσότερους από εμάς που ζούμε στις αποκαλούμενες «ευημερούσες» κοινωνίες της Δύσης σπανίως περνάει από το μυαλό μας η ανησυχία για το μέλλον των παιδιών μας, εκτός από κάποιες «σπασμωδικές» κρίσεις πανικού, όταν το παιδί μας υποπέσει σε ολίσθημα εκπαιδευτικής, κυρίως, φύσεως π.χ. χαμηλός βαθμός σε κάποιο μάθημα ή αποκτήσει κάποια έμμονη συνήθεια – κοινώς εξάρτηση – σε κάποιο τεχνολογικό θέλγητρο π.χ. διαδίκτυο. Και έχουμε φυσικά την αλάνθαστη βεβαιότητα ότι τους τα «δίνουμε όλα» και πολλά περισσότερα απ’ αυτά που είχαμε εμείς! Ειδικά σ’ αυτή την τελευταία σύγκριση είμαστε άτεγκτοι και έτοιμοι να αρχίσουμε «γόους» και «οδυρμούς» για την «αχαριστία» των παιδιών μας, που δεν εκτιμούν ότι δουλεύουμε τόσο σκληρά, για να τους δώσουμε όσα θέλουν, έστω κι αν δεν έχουμε χρόνο να τους κάνουμε ένα σπιτικό φαγητό και το «φαστ φουντ» έγινε η δεύτερη κουζίνα μας…
Η προαναφερθείσα έκθεση προσδιορίζει τους κινδύνους του μέλλοντος για τα παιδιά στην οικολογική υποβάθμιση, την εμπορική εκμετάλλευση, που ωθεί σε κατανάλωση ταχυφαγητού και τροφών με ζάχαρη! Τα τελευταία οδήγησαν σε εκτίναξη γεωμετρική τον αριθμό των παχύσαρκων παιδιών σε 40 χρόνια (από το 1975 έως το 2016) από 11 εκατομμύρια σε 124… Οι ειδικοί ανησυχούν επίσης και για την εξάπλωση του ηλεκτρονικού τσιγάρου στους νέους…
Προς αυτή την κατεύθυνση νομίζω ότι ο προβληματισμός μας ως γονιών έχει μείνει ανησυχητικά πίσω! Τι κάνουμε ώστε να αποτρέψουμε το να γίνει ο πλανήτης θερμοθάλαμος; Ή μήπως το ότι φροντίζουμε να έχουν τα παιδιά άφθονη ζέστη τον χειμώνα και δροσιά το καλοκαίρι μας καθησυχάζει πως το παιδί μας δεν θα υποφέρει στο μέλλον; Πόσο ελέγχουμε τις διαφημίσεις που βομβαρδίζουν τα παιδιά μας (30.000 ετησίως βλέπει ένα παιδί σε μερικές χώρες λέει η έρευνα) κατά την έκθεσή τους στα ηλεκτρονικά μέσα;
Και ύστερα ενοχλούμαστε που στο τέλος κάθε εβδομάδας τα «αγγελούδια» μας έχουν ετοιμάσει μια λίστα (την Άρτα και τα Γιάννενα) από κάθε είδους τεχνολογικά μπιχλιμπίδια ή άλλα σκουπιδοπροϊόντα προς αγορά και χρήση; Αναλογιζόμαστε άραγε πόσο οι εμπορικές πιέσεις διαμορφώνουν συνειδήσεις, συμπεριφορές, τρόπους και στάσεις ζωής καθιστώντας τα παιδιά «μελλοντικά ανδράποδα» του συστήματος; Μάλλον μας καθησυχάζει ή καλύτερα μας υπνωτίζει η ικανοποίηση ότι μπορούμε να εξαργυρώνουμε τις ενοχές μας αγοράζοντάς τους αρειμανίως όσα ζητούν!
Πόσο χρόνο περνάμε στην κουζίνα, για να τους ετοιμάσουμε σπιτικό φαγητό, υγιεινά σνακ για το σχολείο, ελεγχόμενα σε ζάχαρη και συντηρητικά γλυκίσματα, που τα τρελαίνουν… με λίγα λόγια για «σλόου φουντ»; Την απάντηση θα μας τη δώσει – αποστομωτικά – ο μεγάλος αριθμός καταστημάτων «φαστ φουντ» που ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια σε κάθε γωνιά και στενό, ενώ οι πολυάσχολες μαμάδες και πολυάσχολοι μπαμπάδες δεν μπορούμε να αναλώνουμε τον χρόνο τους σε τέτοια «τετριμμένα»! Οι απαιτήσεις της δουλειάς και της λαμπρής καριέρας αξίζουν κάθε θυσία και τα σύγχρονα «ταχυφαγεία» θα δώσουν την εύκολη για μας λύση! Ουδείς παραπονεμένος. Εδώ μην παραλείψω τις «ευλογημένες» γιαγιάδες, για όσα τυχερά παιδάκια τις διαθέτουν, που φροντίζουν για ένα πιάτο σπιτικό φαγητό και ένα καλό ξεμάτιασμα για τα όμορφα εγγονάκια τους! Το τελευταίο είναι φυσικά προνόμιο για τη χώρα μας, στην οποία οι παραδοσιακές δομές της οικογένειας αντέχουν ακόμη. Αντίθετα στην «υπερπολιτισμένη» Δύση ο παππούς και η γιαγιά έδωσαν τη θέση τους στη Φιλιππινέζα. Η ανθρωπολόγος Μπρίντζετ Άντερσον αναφέρει κάπου σε μελέτη της ότι σε χώρες της Ευρώπης τα παιδιά όταν παίζουν την οικογένεια προσθέτουν στον μητρικό και πατρικό ρόλο αυτόν της Φιλιππινέζας.
Επιτρέψτε μου – λόγω της ιδιότητάς μου ως εκπαιδευτικού – να γνωρίζω και άλλα τινά που παραμελούμε οι «αθώοι» γονείς για τα τέκνα μας. Τι συνήθειες έχουν∙ αν πίνουν αλκοόλ∙ αν καπνίζουν∙ τι κάνουν το χαρτζιλίκι τους∙ με τι διασκεδάζουν όταν εμείς λείπουμε από το σπίτι∙ πόσο ασφαλείς και υγιεινοί είναι οι χώροι που ψυχαγωγούνται∙ αν η συχνότητα εισόδου τους στους ιστότοπους είναι φυσιολογική ή έχει γίνει εθισμός∙ πόσο εκτελούν τις «παραγγελίες μας» για υγιεινή διατροφή στο σχολείο, φυσιολογικό ύπνο, ουσιαστική ξεκούραση∙ αν και κατά πόσο η εκπαίδευση που τους παρέχουμε δίνει προοπτικές για το μέλλον τους ή τα εξαντλεί σ’ έναν αγώνα απόκτησης προσόντων που μπορεί να μην χρησιμοποιηθούν ποτέ, ενώ δε φροντίζουμε να μάθουν βασικούς κανόνες επιβίωσης σ’ ένα πιο «τσαλακωμένο» περιβάλλον από αυτό που ελπίζουμε πως θα συναντήσουν όταν μεγαλώσουν. Και φυσικά δεν περνάει από το μυαλό μας ότι δε χρειάζεται να τα «στροβιλίζουμε» μόνιμα με το αυτοκίνητο στα φροντιστήρια και τα γυμναστήρια ολημερίς και πως το περπάτημα είναι δώρο της φύσης και όρος ζωής και όχι απαραίτητα ταλαιπωρία! Επιφυλασσόμαστε να τα ενθαρρύνουμε να συμμετάσχουν σε οικολογικά ή άλλα κινήματα για να μάθουν να διεκδικούν το μέλλον τους, θεωρώντας ότι είναι χάσιμο χρόνου και ότι έχουν άλλα πιο σημαντικά να κάνουν για το χτίσιμο της «λαμπρής» τους καριέρας…
Οι γενικεύσεις ωστόσο πάντα αδικούν. Στον κανόνα συνήθως αντιτίθενται οι εξαιρέσεις, στα άγρια πελάγη θα βρούμε και «βραχονησίδες», στον χειμώνα υπάρχουν και οι αλκυονίδες! Και φυσικά ό,τι έχει σχέση με το παιδί και το μέλλον του δεν είναι μόνο ευθύνη των γονιών! Αφορά την κοινωνία ολόκληρη και η μέριμνα για το μέλλον τους είναι και συνολική και πολυδιάστατη. Κάθε χώρα έχει χρέος να δημιουργήσει ένα προστατευτικό περιβάλλον για τα παιδιά της με άξονες την υγεία, την εκπαίδευση, τη διατροφή, τη βιώσιμη ανάπτυξη με λίγα λόγια την ευημερία. Το ζήτημα είναι ότι η σύγχρονη λογική για την ανάπτυξη, που υιοθετείται, συνήθως, χωρίς επιφύλαξη από τον λεγόμενο αναπτυγμένο κόσμο, είναι θνησιγενής∙ αναλίσκεται περισσότερο στα εφήμερα, αγνοώντας τα διαχρονικά, ευαγγελίζεται την ευμάρεια αλλά δε χτίζει την ευημερία… και σ’ αυτά είμαστε ως έναν βαθμό συνένοχοι όλοι, γονείς και δάσκαλοι…
Η αλλαγή της κατάστασης κρίνεται επιτακτική. Δεν θα γίνει αίφνης, χωρίς τουλάχιστον τη δική μας ενόχληση και αντίδραση∙ και χωρίς αμφιβολία αξίζει η ταχύτατη απαρχή της. Όπως δήλωσε και η επικεφαλής της πρόσφατης έρευνας Έλεν Κλαρκ «φροντίζοντας την υγεία των παιδιών και των εφήβων διασφαλίζουμε ότι δεν προστατεύουμε μόνο το παρόν, αλλά και το μέλλον που θα κληρονομήσουν».
* ο Ηλίας Π. Φερεντίνος είναι φιλόλογος – συγγραφέας
Βιβλιογραφία:
- Τόνι Χάμφρις, Αυτοεκτίμηση – Το κλειδί για το μέλλον του παιδιού σας
- Βιρτζίνια Σατίρ, Πλάθοντας ανθρώπους
- Ρες Μαρτίν, Περί του μέλλοντός μας, προοπτικές για την ανθρωπότητα
[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 90 του περιοδικού]